8 ліпеня 2025

Беларускае нацыянальнае медыя

18 траўня — Дзень памяці ахвяраў дэпартацыі крымскататарскага народу

У 1944 годзе згодна з сакрэтнай пастановай Дзяржаўнага камітэта абароны № 5859-сс «Аб крымскіх татарах», падпісанай Сталіным, пачалася спецаперацыя войскаў НКУС па вызваленьні Крымскага паўвострава ад карэннага насельніцтва.

Фармальнай падставай стала абвінавачаньне крымскіх татараў у масавым дэзерцірстве і калабарацыянізме, якое цалкам не адпавядала рэчаіснасьці — больш за 17 тысяч крымскіх татараў з першых дзён вайны служылі ў Чырвонай Арміі. Крымскія татары таксама складалі траціну ўдзельнікаў партызанскага руху, які разгарнуўся на паўвостраве.

Спецаперацыя, у якой было задзейнічана 32 тысячы супрацоўнікаў НКУС, пачалася а 3 гадзіне ночы. Дэпартаваным (а гэта былі ў асноўным жанчыны, дзеці, старыя, бо ўсё дарослае мужчынскае насельніцтва ваявала) давалі сустрэчу ад некалькіх хвілін да паўгадзіны, пасля чаго на машынах адвозілі на вакзалы Бахчысарая, Джанкой і Сімферопаль, а адтуль у перапоўненых герметычна закрытых эшалонах адпраўлялі на «спецпасяленьні» на ўсход — ва Узбекістан, Казахстан, Таджыкістан. Частка ссыльных была адпраўлена на прымусовыя работы ў Масквавугальны трэст, у прыфрантавыя запасныя лагеры, у ГУЛАГ.

Падарожжа доўжылася да трох тыдняў. Многія ссыльныя памерлі ў дарозе ад голаду і хвароб. Усяго за тры дні з Крыму былі дэпартаваныя больш за 190 тысяч крымскіх татараў.

Асобнай трагічнай старонкай гэтай спецаперацыі стаў лёс жыхароў некалькіх крымскататарскіх вёсак на рацэ Арабат – пра іх проста забыліся, а калі яны апамяталіся, проста вывезлі на баржы ў мора і ўтапілі.

Таксама ў 1944 годзе з Крыма было дэпартавана больш за 40 тысяч балгараў, армян, грэкаў, туркаў і цыган. Дэпартацыя мела катастрафічныя наступствы для крымскіх татараў у месцах ссылкі. За год да заканчэння вайны ад голаду, хвароб і зьнясіленьня загінула больш за 30 тысяч крымскіх татараў. Не меншы ўрон панесла эканоміка Крыма, пазбаўленая вопытных работнікаў. Крымскім татарам дазволілі вярнуцца на радзіму толькі ў 1989 годзе.

Пасьля незаконнай анэксіі Крыму ў 2014 годзе расейскія ўлады працягваюць дыскрэдытаваць і прыгнятаць крымскіх татараў, якія засталіся на паўвостраве. У 2015 годзе Вярхоўная Рада прызнала гвалтоўнае высяленьне карэннага насельніцтва Крыма актам генацыду.

У Варшаве прайшла канфэрэнцыя “Беларусь: выжываньне і адраджэньне нацыі”

29 чэрвеня ў Беларускім Доме адбылася канфэрэнцыя, падрыхтаваная нацыянальна-вызвольным...

Ці магчыма развярнуць Беларусь?

Пераклад артыкулу амэрыканскага дасьледчыка Марка Эпіскапаса, апублікаванага ў часопісе...

Апошняе

У Варшаве прайшла канфэрэнцыя “Беларусь: выжываньне і адраджэньне нацыі”

29 чэрвеня ў Беларускім Доме адбылася канфэрэнцыя, падрыхтаваная нацыянальна-вызвольным...

Ці магчыма развярнуць Беларусь?

Пераклад артыкулу амэрыканскага дасьледчыка Марка Эпіскапаса, апублікаванага ў часопісе...

«Курапаты – дарога сьмерці» – праўда, што абудзіла нацыю

Невагодная падзея, якую можна назваць Божым цудам. Публікацыя артыкулу 3 чэрвеня 1988 года абудзіла беларусаў, стала сапраўдным каталізатарам нацыянальнага адраджэньня Беларусі.

Глядзіце і чытайце WARTA у сацыяльных сетках: